T E C V Î D
( KUR’ÂN-I KERİM’İ GÜZEL OKUMA KURALLARI )
Kur’an okurken; harflerin ‘mahrec’lerine yani çıkış yerlerine dikkat ederek, her harfin hakkını vermek, durma- geçme, uzatma-kısaltma gibi kurallara uyarak güzel Kur’an okumayı öğreten ilime ‘tecvîd’ denir. Tecvid öğrenmenin amacı, Allah’ın Kur’an’daki şu emrine uymaktır:
“Kur’an’ı ‘tertil’ üzere (açık açık, tane tane) oku!” (Müzzemmil Sûresi, 4)
A- MEDD (UZATMA) İLE İLGİLİ TECVÎD KURALLARI_________________
1-Medd-i Tabiî (Normal uzatma):
Medd (uzatma) harfleri üçtür: ( ا ی و ) Bunlardan biri harekesiz olarak bir harfin önüne
gelirse M. Tabiî olur. Önüne geldiği harfi ‘bir elif miktarı = bir parmak kalkacak kadar’ uzattırır.
(و ) ötreli bir harfi, (ى ) esreli bir harfi, (ا ) ise üstünlü bir harfi uzattırır.
Örnekler: اُوتِـيـنَا - قـِيـلَ - وَمَـاتـُـو - بـَصِـيـرٌ - فـَمـَا
2- Medd-i Muttasıl (Bitişik Uzatma):
Bir kelimede med harflerinden biri olur, yine aynı kelimede hemze ( ء ) gelirse M. Muttasıl olur. En az 2, en fazla 4 elif miktarı uzatılır. Örnekler: يشاء - سوء - جاء
3- Medd-i Munfasıl (Ayrı Uzatma):
Bir kelimede med harflerinden biri olur, diğer kelimede ise ( ا ) gelirse M. Munfasıl olur.
En az 1, en fazla 4 elif miktarı uzatılır. Örnekler: اخلده ماله ان - يآايها - ۱خاف ۱ني
4- Medd-i Lâzım (Gereken Uzatma):
Bir kelimede med harflerinden biri olur, sonra cezimli ya da şeddeli bir harf gelirse M. Lâzım
olur. Mutlaka 4 elif miktarı uzatılmalıdır. Örnekler: ولاالضالين - لحآقة ا - آلان
5- Medd-i Ârız (Geçici Uzatma):
Bir kelimede med harflerinden biri olur, sonraki harfe geçici olarak bir cezim verirsek M. Ârız
olur. En az 1, en fazla 4 elif miktarı uzatılır. Örnekler: بصير بصير - يعلمون يعلمون
6- Medd-i Lîn (Yumuşak Uzatma):
Bir kelimede Lin harfleri olan ( وْ ) ile ( ىْ ) cezimli olarak bulunur, sonra da cezimli bir harf gelirse M. Lîn olur.En az 1, en fazla 4 elif miktarı uzatılır. Örnekler: بـالـغـيـب - والـصـيـف - قريش
B- TENVİN ( -- -- -- ) ve SÂKİN NÛN ( نْ ) İLE İLGİLİ TECVÎD KURALLAR
1- İklâb (Dönüştürme):
Tenvin ya da sakin nundan sonra, ( ب ) harfi gelirse İklâb olur. Tenvin ya da sakin nun, ( مْ )
harfine dönüşür, dudaklar hafifçe bastırılarak ses genizden getirilir ve 1,5 harf miktarı tutulur.
Örnekler: بصير سميعـم بصير سميع - بعـد مم بعـد من
2- İdgâm-ı Bilâ Gunne ( Gunnesiz –sesi genizden getirmeden- dönüştürme):
Tenvin ya da sakin nundan sonra ( ر ل ) harflerinden biri gelirse İ. Bilâ Gunne olur.
Tenvin ya da sakin nun bu harflere dönüşür. Örnekler: للمِـتقين ی هد - ربهـم من - لدنك من
1
3- İdgâm-ı Maal Gunne (Gunneli -sesi genizden getirerek- dönüştürme):
Tenvin ya da sakin nundan sonra ( يمنو ) harflerinden biri gelirse İ. Maal Gunne olur.
Tenvin ya da sakin nun bu harflere dönüşür. Bu esnada 1,5 harf miktarı tutularak gunne yapılır.
Örnekler: وعـددهمـالا - نـعـمـره ومـن - اللـه مـنفضلا - يعـمل ومن
4- İzhâr (Belli ederek okuma):
Tenvin ya da sakin nundan sonra altı tane ‘boğaz harfi’nden ( هـ غ ع خ ح١) biri gelirse,
izhâr olur. Tenvin ya da sakin nun belli edilerek okunur.
Örnek: مـنـه ـ غـيـر مـن ـ عـمـل مـن - خـوف مـن - حـلـيم غـفـور ـ من امـن
5- İhfâ (Gizleyerek Okuma):
Tenvin ya da sakin nundan sonra, (yukarıda sayılan harflerin dışında bulunan) 15 tane harften biri gelirse ‘ihfâ’ olur. İhfâ harfleri: ك ق ف ظ ط ض ص ش س ز ذ د ج ث ت
Nun harfi gizlenerek, dil nun harfinin çıktığı yere değmeden 1,5 harf miktarı tutularak okunur.
Örnekler: مالـسـلا ومـنـك الـسـلام انـت - کر ذ مـن - گـريم غـني - تـهـم صلا عـن
C- SAKİN MİM ( مْ ) İLE İLGİLİ TECVÎD KURALLARI_______________________
1- İdgâm-ı Misleyn Maal Gunne (Aynı harflerin gunneli olarak birbirine dönüştürülmesi):
Sâkin mim’den sonra yine harekeli (م )harfi gelirse; şeddeli olarak, sesi genizden getirek
1,5 harf miktarı tutulur. Örnekler: مـؤصـدة عـليـهـم - مـن طـعـمـهـم ا
2- Şefevî İhfâ (Dudak İhfâsı):
Sâkin mim’den sonra (ب ) harfi gelirse; dudaklar hafifçe bastırılarak ve 1,5 harf miktarı tutularak gunneli bir şekilde okunur. Örnekler: رة بـحـجـا مـيـهـم تـر - بـه هـم - بـهـم ربِهـم
3- İzhâr (Belli ederek okuma):
Sâkin mim’den sonra; mim ile be’nin dışındaki harflerden biri gelirse; mim harfi tutulmadan belli edilerek okunur. Örnekler: وامـراتـه - سـاهـون صـلاتـهم - فيه هـم
D- İDGAM (Bir harfi diğerine katma) ___________________________________________
1- İdgâm-ı Misleyn (Aynı harflerin birbirine dönüştürülmesi):
Bir harf önce cezimli, sonra harekeli olarak ard arda gelirse İ. Misleyn olur ve sanki tek
harfmiş gibi şeddeli okunur. Örnekler: ونـصـرو و و ا - تـهـم تـجار بحـت ر فـمـا
Eğer bu harfler ( م ) ve ( ن) ise gunneli olarak ve 1,5 harf miktarı tutularak okunur.
Örnekler: نـار مـن - مـن طـعـمـهـم ا
2- İdgâm-ı Mütecâniseyn (Aynı cinsten olan harflerin birbirine dönüşmesi):
Çıkış yerleri aynı fakat sesleri farklı olan harflerin birbirine dönüşmesine İ.Mütecâniseyn denir.
Üç grupta incelenir:
a- ( ت - د- ط ) grubu. Örnekler: اللـه دعـو ثـقـلـتا - حـطت ا - تـم عـبـد مـا
b- ( ث - ذ - ظ ) grubu. Örnekler: لـك ذ يلـهـث - ظـلمو ذا
c- ( م - ب ) grubu. Örnekler: مـعــنـا کـب ر ا بـنـىيـا
3- İdgâm-ı Mütekarribeyn (Çıkış yerleri yakın olan harflerin birbirine dönüşmesi):
Çıkış yerleri ve sesleri yakın olan harflerin birbirine dönüşmesidir. İki grupta incelenir:
a- ( ر - ل ) grubu. Örnekler: ب رقـل
b- ( ك - ق ) grubu. Örnekler: نـخـلـقـكـم لـم ا
2
E- ELİF LÂM TAKISI ( ۱ل ) İLE İLGİLİ TECVÎD KURALLARI______________
1- İdgâm-ı Şemsiyye (Lâm harfinin okunmaması):
(۱ل) takısından sonra okunuşları (ل )’a yakın olan 14 harften biri gelirse İ. Şemsiyye olur.
(ل ) harfi okunmaz, sonraki harf şeddeli okunur. Bu harfler: ن -ل -ظ -ط -ض -ص -ش -س -ز -ر -ذ -د -ث - ت
Örnekler: ت لـطـيـبـا وا - والـصـلاة - والـتيـن - والـشـمـس
2- İzhâr-ı Kameriyye (Lâm harfinin okunması):
( ۱ل ) takısından sonra okunuşları ( ل )’a uzak olan 14 harften biri gelirse İ.Kameriyye olur.
( ل ) harfi okunur. Bu harfler: ى -ه -و -م-ك -ق -ف -غ -ع-خ -ح -ج -ب -أ
Örnekler: والـكـتـاب - والـعـصـر - والـقـمـر
F- DİĞER TECVÎD KURALLARI____________________________________________
1- Kalkale (Sarsarak okuma):
( جد قطب ) harflerinden biri kelimenin ortasında ya da sonunda cezimli olarak gelirse Kalkale olur. Bu harfler çıkış yerinden sarsılarak kuvvetlice söylenir.
Örnekler: احـد - اجـمـعـين - وقـب ـ طـعـمـهـم ا - مـلـحـق
2- Hükmür Râ (Râ harfinin kalın ya da ince okunduğu yerler):
* ( ر ) harfi üstün ya da ötreli ise kalın okunur. ( Sâkin –cezimli ya da harekesiz- olduğunda ise bir önceki harfe, o da sakinse daha önceki harfe bakılır; bunlar üstün ya da ötreli ise yine kalın okunur.)
Örnekler: مـر ا - وانـحـر - الله نـصر ـ حـمـة ر
* ( ر ) harfi esreli ise ince okunur. (Sâkin -cezimli ya da harekesiz- olduğunda ise bir önceki harfe, o da sakinse daha önceki harfe bakılır; bunlar esreli ise yine ince okunur.)
Örnekler: قـديـر - ذ کر - واصبـر - رزق
3- Lafzatullâh (Allah kelimesinin ‘lam’ harfinin kalın ya da ince okunduğu yerler):
Söze ( الله ) kelimesi ile başlandığında, ya da bir önceki harfin harekesi üstün ya da ötre olduğunda ‘kalın’ okunur.
Örnekler: الـلـه سـولر - الله مـر ا - الله و - اکـبــر الله
Önceki harf esreli olduğunda ise ince okunur.
Örnekler: الله ذ کر - الله ـ الـلـه دون مـن - لـلـه با
4- Zamîr ( Kelime sonlarındaki ( ه ) harfinin uzatılıp uzatılmayacağı):
* Zamir’den bir önceki harfi harekeli ise, uzatılır: Örnekler: لـه ا - ه مـر ا - ماله
* Zamir’den bir önceki harf sâkin (cezimli ya da harekesiz) ise, uzatılmaz.Örnek: فيه - الـه - منـه
5- Sekte (Nefes almadan bir müddet durma):
Kur’an okurken sesi kesip bir miktar durduktan sonra okumaya devam etmeye sekte denir.
Kur’anda dört yerde sekte yapılarak okunur:
1- Kehf Sûresi’nin 1. âyetinde: قـيـمـا O عـوجـا
2-Yâsîn Sûresi’nin 52.âyetinde: ذا هـا--- نـا قـد مـرمـن
3- Kıyâme Sûresi’nin 27. âyetinde: راق --- مـن قیل و
4- Mutaffifîn Sûresi’nin 14. âyetinde: ران --- بـل گـلا
3
G- VAKIF ve VAKIF KURALLARI (Kur’an’daki durak işaretleri ve nasıl durulacağı)
Kur’an’da âyet sonlarında duraklar olduğu gibi âyet içerisinde de virgül mahiyetinde duraklar vardır. Bunlar; (.. ..) - ع - قـف - ق - ز - ص - ج - ط - م - لا
Özet olarak bu duraklardan (لا ) işaretinde durulmamalı, ( قـف - ط - م )işaretlerinde ise durulmalıdır. Diğer işaretlerde ise; durulmasına da geçilmesine de izin verilmiştir.
Vakıf (Durma) Kuralları:
1- Durak işaretlerinde durulurken genellikle kelimelerin son harflerine ‘cezim’ verilir.
Örnekler: قـديـر قـديـر , يعلمون يعلمون
(Durak olmayan yerlerde nefes yetmemesi sebebiyle durulmuşsa; bir kaç kelime geriden alınarak okumaya devam edilir.)
2- Üzerinde iki üstün bulunan bir kelimede durulurken; üstünlerin biri atılır ve  şeklinde bir elif miktarı uzatılarak durulur. Örnekler: فضلا فضلا , !خـير ! خـير
3- Üzerinde iki ötre ve iki esre bulunan bir kelimede durulurken; yine cezim verilerek durulur.
Örnekler: رنـا مـن ر نـا مـن , بصير بصير
4- Üzerinde durulan kelimenin son harfi ‘yuvarlak te’ ( ة ) ise noktaları atılarak ‘he’ olarak durulur.
Örnekler: صـلاة صـلاه زكـاة زكـاه
5- Üzerinde durduğumuz kelimenin son harfi uzatılıyor ise; biz de uzatarak dururuz.
Örnekler: جـنـتـى ـ ظـلـمـنـا ـ ربـنـا ـ امـنـو
H- HARFLERİN MAHRECLERİ (Harflerin çıkış yerleri)__________________________
( أ ) Elif : Boğazın sonunda göğüse bitişik olan yerden çıkar.
( ب ) Be : İki dudağı birbirine vurup kuvvetlice söylenmesiyle çıkar.
( ت ) Te : Dil ucunun üst dişlerin ortasına vurulmasıyla çıkarılır.
( ث ) Se : Dil ucunu üst dişlerden biraz dışarı çıkarak ‘peltek’ olarak söylenir.
( ج ) Cim : Dil ortasının üst damağa vurulmasıyla çıkartılır.
( ح ) Ha : Boğazın ortasından boğaz hafifçe sıkılarak çıkarılır.
( خ ) Hı : Boğazın girişinden boğaz hırıldatılarak çıkarılır.
( د ) Dal : Dil ucu üst ön dişlerin ortasına vurularak çıkarılır.
( ذ ) Zel : Dil ucu üst dişlerin başlarından biraz dışarı çıkarılarak ‘peltek’ olarak söylenir.
( ر ) Rı : Dil ucunun biraz arkasını üst ön dişlerin dibine vurularak çıkarılır.
( ز ) Ze : Dil ucu ön dişlerin uçlarına değerek çıkarılır.
( س ) Sin : Dil ucu iki alt ön dişlerin başlarına yakın yere vurularak çıkarılır.
( ش ) Şın : Dil ortasını üst damağa yapıştırarak çıkar.
( ص ) Sad : Dil ucunu ön dişlerin yarısına dokundurarak çıkar.
( ض ) Dad : Dilin yan tarafını sağ veya soldaki üst yan dişlere vurarak çıkarılır.
( ط ) Tı : Dil ucu üst ön dişlerin etlerine yakın olan yere vurularak çıkarılır.
( ظ ) Zı : Dil ucu üst ön dişlerin başlarından dışarı çıkarılarak söylenir.
( ع ) Ayın : Boğazın ortasından boğaz hafifçe sıkılarak çıkarılır.
( غ ) Gayın : Boğazın girişindan yumuşak bir şekilde çıkarılır.
( ف ) Fe : Ön dişlerin ucu ile alt dudağın içinden çıkarılır.
( ق ) Kaf : Dil kökünü damağa vurarak çıkarılır.
( ك ) Kef : Dilin üst damağa değmesiyle Kaf’ın çıktığı yerin az daha aşağısından çıkarılır.
( ل ) Lam : Dilin ucunu damağa vurarak çıkarılır.
( م ) Mim : Dudak içleri birbirine hafifçe vurularak çıkarılır.
( ن ) Nun : Dilin ucu ile üst ön dişlerin dibine yakın olan damaktan çıkarılır.
( و ) Vav : Dudakların öne doğru toparlanmasıyla çıkarılır.
( هـ ) He : Boğazın sonunda göğüse bitişik olan yerden çıkarılır.
( ى ) Ye : Dilin ortasını üst damağa vurarak çıkarılır.
Arapça rakamlar: ١ ٢ ٣ ٤ ٥ ٦ ٧ ٨ ٩ ١٠ Örnekler: 368 ٣٦٨ , 421 ٤٢١
Kaynak:
Tecvid Dersleri - Tecvid Kuralları (Fatih Çollak)
0 yorum:
Yorum Gönder